సామెతలు 85

1. వగలాడీ! నీకు మగలెందరే? అంటే, తొలి మగనితో తొంభైమంది అందిట.
2. వగలాడీ! నీకు మగలెందరే? అంటే,తోలాడిగాడితో తొంభైమంది అన్నదట.
3. వగలు ఎందుకంటే, పొగాకు కోసం అన్నట్లు.
4. వగలేని మొగుడా పగ లెందుకు వచ్చినా వంటే, అందుకు కాదులే అగ్గికి వచ్చినా అన్నాడట.
5. వగలేని వాడు లంజరిక మాడితే, ఇంటికి దుగ్గాని పంపకం.
6. వగ్గు కోతికి సివమెత్తినట్లు.
7. వచ్చింది క్రొత్త, వదిగి ఉండు అత్త.
8. వచ్చిన కర్మం వద్దంటే పోతుందా?
9. వచ్చిన కోడలు నచ్చితే, ఆడబిడ్డ అదిరిపడిందట.
10. వచ్చిన వాడు పరాచుట్టము, మరునాడు మాడచుట్టము, మూడవనాడు ముఱికిచుట్టము.
11. వచ్చిన పేరు చచ్చినా పోదు.
12. వచ్చినమ్మకు ఒయ్యారము, రానమ్మకు రాగాలు.
13. వచ్చినవారికి వరమిస్తాను, రానివారికి రాయి వేస్తాను.
14. వచ్చిపోతూ ఉంటే బాంధవ్యము, ఇచ్చి పుచ్చుకుంటే వ్యవహారము.
15. వచ్చీపోయేవాళ్ళు సత్రం గోడకు సున్నం కొడతారా?
16. వచ్చీరాని చన్ను - పేరీ పేరని పెరుగు.
17. వచ్చీరాని మాటలు, ఊరీఊరని ఊరగాయ రుచి.
18. వచ్చీరాని మాట వరహాల మూట.
19. వచ్చు కీడు వాక్కే చెప్పును.
20. వచ్చేటప్పుడు ఉలవ, పోయేటప్పుడు నువ్వు.
21. వచ్చేటప్పుడు తీసుకరారు, పొయ్యేటప్పుడు తీసుకపోరు.
22. వచ్చేవారికి తట్టదింపి, పోయేవారికి తట్ట ఎత్తుట మంచిపని.
23. వచ్చేవారికి స్వాగతం, వెళ్ళేవారికి ఆసీమాంతం.
24. వజ్రానికి సాన - బుద్ధికి చదువు.
25. వట్టల నొప్పి చీమ కేమి తెలుసు?
26. వట్టలు గీరుకొన్నంత సుఖం, వైకుంఠంలో కూడా ఉండదు.
27. వట్టలు వాసిన వీరారెడ్డీ! వడ్ల ధర ఎంతంటే, అవి ఉంటే ఇవి ఎందుకు వాస్తవి? అన్నాడట.
28. వట్టింటికి పోచిళ్ళూ చల్లినట్లు.
29. వట్టి అమ్మి కెందుకురా నిట్టూర్పులు?
30. వట్టి గొడ్డుకు (గేదెకు) అరుపులెక్కువ, వానలేని మబ్బుకు ఉఱుము లెక్కువ.
31. వట్టి గొడ్డుకు అఱ్ఱు లావు.
32. వట్టిచేతులతో మూరవేసి ఏమి లాభం?
33. వట్టి నిందలు చెప్పితే గట్టి నిందలు వచ్చును.
34. వట్టి నేలలో కప్ప అఱచినా, నల్లచీమ గుడ్డుమోసినా వాన తప్పదు.
35. వట్టి మాటలవల్ల పొట్టలు నిండునా?
36. వట్టీ మట్టి అయితే మాత్రం ఉట్టినే (ఊరక) వస్తుందా?
37. వట్టి విశ్వాసంతోనే ఏ పని కాకపోయినా, అది లేకపోతే మాత్రం ఏ పనీ కాదు.
38. వడగండ్లు పడితే వఱపు.
39. వడికిందంతా పత్తి అయినట్లు.
40. వడ్డించి సద్ది తీసుకో.
41. వడ్డించేవాడు (వారు) మనవారైతే కడపటి బంతిన కూర్చున్నా ఒకటే (మేలు).
42. వడ్డి ఆశ మొదలు చెఱచును.
43. వడ్డి, ఉప్పర సభామధ్యే, వైదికః పండితోత్తమః (సాలి జాండ్ర సభామధ్యే సాతానిః పండితోత్తమః).
44. వడ్డికి చేటు, అసలుకు పట్టము.
45. వడ్డి ముందఱ వడిగుఱ్ఱాలుగూడా పాఱవు.
46. వడ్డెవానికి బిడ్డ అయి పుట్టేదానికంటే ధరణీపతికి దాసి అయి పుట్టేది మేలు.
47. వడ్డోడికి పెండ్లాము పెద్దది కావాల (తట్ట ఎత్తి పనిచేయును), కాపోడికి గొడ్డు పెద్దది కావాల.
48. వడ్లగాదిలో పందికొక్కు వలె.
49. వడ్లగింజలోది బియ్యపుగింజ (అనుకొన్నంత రహశ్యం కాదనుట).
50. వడ్లతో కూడా దాగర (తట్ట) ఎండినట్లు (దాగర=పెద్ద చేట).
51. వడ్లరాసి వరదకు పోతుంటే, పాలోణ్ణి కనిపెట్టి ఉండమన్నాడట.
52. వడ్లరాసి వరదకు పోయినా, వానకు కఱవు రాదు.
53. వడ్లవాండ్ల పిల్లేమి చేస్తున్నది అంటే, వలకపోసి ఎత్తుకుంటున్నది అన్నాడట.
54. వడ్లు ఏదుం, పిచ్చుకలు పందుం.
55. వడ్లు, గొడ్లు ఉన్నవానిదే వ్యవసాయం.
56. వత్తు పొయిలో పెట్టి తీనెపొయిలో తీసినట్లు (వత్తుపొయి=పొంతకుండ పొయ్యి; తీనెపొయి=తిన్నెపొయ్యి, ప్రక్కన గట్టుతో వేసినది).
57. వత్తులు చెయ్యాలంటే ప్రత్తి కావాలి.
58. వదినాలు పాడకుంటే, వరిబువ్వ (కూడు) ఎవరు పెడతారు?
59. వదినెకు ఒకసరి, గుంజకు బిదిసరి.
60. వదినె చందాన వచ్చి పావడ వదిలించిపోయినట్లు.
61. వద్దన్న పని వాలాయించి చేస్తారు.
62. వనం విడిచిన పక్షి, జనం విడిచిన మనిషి.
63. వనవాసం చెయ్యలేరు, వంగి వంగి తిరుగాలేరు.
64. పని(లి)కెం పట్టు విత్తితే వజ్రాల పంత కంత చూస్తాము.
65. వనితగానీ, కవితగానీ వలచి రావాలి.
66. వనిత లేనప్పుడు విరక్తి మంచిదనినట్లు.
67. వన్నెకాని గంజి ఈగలపాలు.
68. వన్నెకు సున్నం పెడితే వమ్మక పుండయిందట (వమ్మక=పరిహాసం).
69. వన్నెచీర కట్టుకున్న సంబరమేకానీ, వెఱ్ఱికుక్క కఱిచిన సంగ తెఱుగదు.
70. వన్నెబట్టలమ్మ వలపుడు కన్న, గుడ్డబట్తలమ్మ కులుకుడే లావు.
71. వన్నె మాదిరే వన్నెపుడుతుంది, ఒళ్ళు వాచేది ఎఱుగదు.
72. వన్నెలమ్మను ఎండబెట్టిన, ఇంటిరాజులను పండబెట్టిందట.
73. వయసు కలిగిన నాడే వనిత వలపు.
74. వయసు కురకుర, బాతు కురకుర.
75. వయసు తప్పినా వయ్యారం తప్పలేదు.
76. వయస్సు ముసలెద్దు, మనసు కోడెదూడ.
77. వరదలు వస్తాయని వర్షా లాగవు.
78. వరమైన పేరు గలిగిన గంగరావికి వందనమొనర్చగానే వరమొసగునా?
79. వరపుకు వారధు లింకునా?
80. వరవుడి ఇల్లాలౌనా, వాపు బలుపగునా? (వరవుడి=దాసి).
81. వరహాకన్నా వడ్డీ ముద్దు, కొడుకుకన్నా మనుమడు ముద్దు.
82. వరహాను ముప్పావు చేసుక వచ్చినా, మా యింటాయన ఎద్దుల బేరగాడైనా డంతేచాలు! అన్నదట.
83. వరికి ఒక వాన, ఊదరకు ఒక వాన కురుస్తుందా? (ఊదర=వరిపైరులో మెలచే కలుపు మొక్క, దీని గట్టిగింజలు ధాన్యంలో కలిసి ఎంతచెరిగినా పోవు.)
84. వరికి వాక, దొరకు మూక.
85. వరి చెడి ఊదర బలిసినట్లు.
86. వరి పందని ఊరు - దొర యుందని ఊరు ఒకటి.
87. వరిపట్టు కడితే వర్షం (వాన) గొప్ప.
88. వరిపొట్టకు పుట్టెడు నీళ్ళు (కావలె).
89. వరిమొలక, మగమొలకా ఒకటి.
90. వరి వడ్డు కేసి, తుంగ నాటు పెట్టినట్లు.
91. వరుగుతో దాగరగూడా ఎండవలసినట్లు. (వరుగు= పండిన వంకాయ మెదలగు వానిని బద్దలుగా కోసి ఎండబెట్టినది; వంగ వరుగు).
92. వరుసను దునితే వజ్రాలిస్తా నంటుంది భూమి.
93. వరుసలెల్ల వల్లకాటిలో పెట్టి, వదినె పిన్నమ్మ ! గంపెత్తు.
94. వర్లి వర్లి వాడు పోయె, వండుకతిని వీడు పోయె.(వరలు=వదరు).
95. వఱపుకు మెఱుపులు, వట్టిగొడ్డుకు అఱపులు మెండు.
96. వఱ్ఱేట ఓడ ఉండగా, వర దూదినట్లు (వఱ్ఱు=వెల్లువ, వఱద).
97. వలకంటే ముందు రాళ్ళు విసరినట్లు.
98. వలచివస్తే, మేనమామ కూతురు వావికా దన్నట్లు.
99. వలపుకు పలుపు దెబ్బలు, వ(ఒ)య్యారికి చెప్పు దెబ్బలు.
100. వలలోజిక్కిన మెకము చూడుదని వేటకాడు వదలునా?

సామెతలు 84

లే

1. లేకలేక ఒక కూతురుపుడితే అదీ బసివి అయినదట.
2. లేకలేక ఒక లోకాయపుడితే, లోకాయ కన్ను లొట్టపోయింది.
3. లేకుండా చూసి, పోకుండా పట్టు.
4. లేచినాడండోయ్ మగధీరుడు అంటే, అందుకుకాదులే అల్పాచమానాని కన్నాడట.
5. లేచిపోతూ, అత్తా! నీకొడుకు ఆకలితో ఉన్నాడు అన్నదట.
6. లేది కడుపున పులి పుట్టునా?
7. లేడికి లేచిందే ప్రయాణం.
8. లేడికి లేచిందే పొద్దు.
9. లేడి దొరికేది కాళ్ళు లేకగాదు, కాలంగాక.
10. లేడిని చూచిన వాళ్ళంతా వేటగాళ్ళే.
11. లేదంటే పోతుందా పేదల మునుక?
12. లేనమ్మకు ఊపిరిపోతుంటే, ఉన్నమ్మ నీట్లు వెళ్ళబోసిందట.
13. లేని దాతకంటే, ఉన్నలోభి నయము.
14. లేనిదానికి పోగా, ఉన్నది ఊడి (ఊడ్చుక) పోయిందట.
15. లేనిపోని పీకులాట, చావడిదాకా గుంజులాట.
16. లేని బావకంటే, గుడ్డి బావే మేలు.
17. లేనివాడు లేక ఏడిస్తే, ఉన్నవాడు తినలేక ఏడ్చాడట.
18. లేనివానికి తెంపు, ఉన్నవానికి మొండి. (పిసినారితనం).
19. లేబరముకదె బిడ్డలు లేని బ్రతుకు.
20. లేవదీయరా తంతాను అన్నాడట.
21. లేవలేని అత్తకు వంగలేని కోడలు.
22. లేవలేని గొడ్డు బోరగలకు (రాబంధులు) అలుసు.
23. లేస్తే మనిషినిగాను మూతబెట్టి పొమ్మన్నాడట.

లొ

24. లొట్టిపిట్ట శూల రోకళ్ళతోగానీ పోదు.
25. లొల్లిలో మల్లిగాని పెండ్లి.

లో

26. లోకము మూయను మూకుడున్నదే.
27. లోకాన్ని (లోకపునోరు) మూయను మూకుడున్నదా?
28. లోకులు కాకులు.
29. లోకులు పలు(ల)గాకులు (పలుగాకి=పోకిరి).
30. లోకులెల్ల వెఱ్ఱిపోకిళ్ళు బోదురు.
31. లోకువదానికి నూకల జావ.
32. లోగుట్టు పెరుమాళ్ళ కెరుక.
33. లోన వికారం, బయట శృంగారం.
34. లోపల ఊబి, పైన పూరికమ్మిన పాడునూయి.
35. లోపల కంపు, వెలుపల సొంపు.
36. లోపల లొటలొట, మీద (బయట) మిటమిట.
37. లోభికి ధర్మచింత, వెఱ్ఱివానికి వివేకము దూరము.
38. లోభికి నాలుగందాల నష్టము.
39. లోభికి మూట నష్టి.
40. లోభి గడన సుంకరులకు వర్నసంకరులకు.
41. లోభి బీదకంటే బీడు.
42. లోభి సొమ్ము లోకుల పాలు.
43. లోలోపల లొట్టి, నామొగుడు విన్న కొట్టి.
44. లోవి మూయవచ్చును గానీ లోకమునోరు మూయలేరు (లోవి=అన్నమువండు వెడల్పు మూతిగల మట్టికుండ).

వ

45. వంకరకట్టే కింగలమే మందు.
46. వంకరటింకర కాయలేమిటి? అంటే, చిన్ననాడు అమ్మిన చింతకాయలు అన్నట్లు.
47. వంకరో టింకరో వయసే చక్కన.
48. వంకాయ తమ్ముడు వాకుడు కాయ.
49. వంకాయ దొంగిలించినవాడు టెంకాయకు రాడా?
50. వంకాయ రుచి తోటవాడెరుగును, అరటికాయ రుచి రాజెరుగును.
51. వంకాయలేనమ్మ డొంకపట్టుక వేళ్ళాడిందట.
52. వంకాయవంటి కూర లేదు, శంకరునివంటి దైవమూ లేడు (లంకాధిపువైరివంటి రాజు లేడు).
53. వంగకు ముదురు నాటు, అరటికి లేత నాటు.
54. వంగతోటకాడ మాత్రం వదినా (బావా) అనవద్దు అన్నట్లు.
55. వంగతోటలో గ్రుడ్డివాని భాగవతం వలె.
56. వంగతోట వానికి కన్నుగ్రుడ్డి, ఆకుతోటవానికి చెముడు.
57. వంగ ముదురు - -వరి లేత.
58. వంగలేనమ్మ టొంక పట్టూకొని ఏడ్చిందట (టొంక=టంకం).
59. వంగనములో పుట్టినది, పొంగలిపెడితే పోతుందా? (వంగనము=వంశము, వంగడము).
60. వంగితే తెలుస్తుందమ్మా! వరిమడి కలుపు, నిలబడినవానికి నీళ్ళు కారుతాయా?
61. వంగినవాని కింద మఱీ వంగినవానికి వట్టలే తగులును.
62. వంగుని వంకాయ, తొంగుని దోసకాయ తిన్నాడు అన్నట్లు.
63. వంచని కాలి ధర్మం నా ఒడిలో ఉన్న దత్తా! కానక నా కాళ్ళు తగిలి నీ కళ్ళు పోయినవి.
64. వంటంతా అయినదికానీ, వడ్లు ఒక (వాటు) పొలుపు ఎండవలె.
65. వంట ఇంటి కుందేలు ఎక్కడికిపోతుంది?
66. వంట ఇంటిలో చిలుకకొయ్య మినహాయింపు.
67. వంట ఇల్లు కుందేలు సొచ్చినట్లు.
68. వంట చేయ కెట్లు వంతక మమరురా?
69. వంట ముగిసిన తరువాత పొయ్యి మండుతుంది.
70. వంటలక్కను వయలుబండిమీద తెచ్చి, తోటకూరకు ఎసరెంత? అంటే, చంకచేతెడు పెట్టమన్నదట.
71. వంటాపె అని తెచ్చుకుంటే ఇంటాపై కూర్చున్నదట.
72. వండ నింటికి అగ్గిబాధ.
73. వండని కూడు, వడకని బట్ట. (చాకలిది).
74. వండమని అక్కకాళ్ళకు మొక్కవలె, వినుమని (తినమని) బావ కాళ్ళకు మొక్కవలె.
75. వండలేనక్కకు వగపులు మెండు, తినలేనన్నకు తిండి మెండు.
76. వండవే పెండ్లి కూతురా! అంటే, మందిని చూస్తూ మంచినీళ్ళు తెస్తానన్నదిట.
77. వండా లేదు, వార్చాలేదు, ముక్కున్న మనసెక్కడిదే అన్నట్లు.
78. వండింది తినెనో, గంజితోనే పోయెనో?
79. వండినంతలోనే కుండకు దొరయగు.
80. వండినంతవరకుండి, వార్చేలోపల పోయినట్లు.
81. వండిన కుండలో ఒక్క మెతుకే పట్టి చూసేది.
82. వండినమ్మ కంటే, దండుకున్నమ్మ మేలు.
83. వండుకున్నమ్మకు ఒకటే కూర, అడుక్కుతినే అమ్మకు ఆరు కూరలు.
84. వండుతూ ఉండగా వాంతి వస్తున్నది అంటే, ఉండి భోజనం చేసి పొమ్మన్నదట.
85. వండేది అడ్డెడు, ఓగెంగా తిను అల్లుడా! అంటే, అన్నంపై ద్వేషమెందుకు? ఉన్నదంతా ఊడ్చిపెట్టత్తా అన్నాడట.
86. వంతుకు మా పక్కవాడు, పాలికి మా బక్కవాడు.
87. వంతుకు గంతేస్తే, ఒరు(రి)బీజం దిగిందట.
88. వంతు పెట్టుకున్నా, వాత వేసుకొనేదాని కిచ్చి పెట్టుకోవాల.
89. వంద మాటలు మాటలాడవచ్చు, వక్కనికి పెట్టేది కష్టం.
90. వంపున్న చోటికే వాగులు పోతాయి.
91. వంశం బొట్లంతమ్మా! కడివెడు కల్లెట్లమ్మా! వడబోసి అక్కడ పెట్టమ్మా1 వడవకున్న ఒట్టుబెట్టమ్మ! అందట.
92. వంశమెఱిగి వనితను, వన్నె నెఱిగి పశువును కొనవలె.
93. వక్క కొఱికి ఒక్కప్రొద్దు చెడుపుకొన్నట్లు.
94. వక్క పేడిత్తునా, వనము దాటింతునా? చెక్క పేడితున్నా చేను దాటింతునా/
95. వక్కలింత తప్పిన వగిరింత, వగిరింత తప్పిన వగిరింత. (వక్కలింత=వేవిళ్ళు).
96. వక్రమా! వక్రమా! ఎందుకు పుట్టినావంటే, సక్రమైన వాళ్ళను వెక్కిరించను అన్నదట.
97. వగచనట్టే ఉండాల, వాడి ఆలి తాడు తెగినట్లే ఉండాల.
98. వగిచినట్టూ ఉండవలె, వాత పెట్టినట్టూ ఉండవలె.
99. వగలమారి వంకాయ సెగలేక ఉడికినదట.
100. వగలాడికి ముసలాతడు మగడైతే దాని వంత యింతింతా?

సామెతలు 83

1. రోసాన సాయబు రొట్టెన్నర తిన్నాడట.
2. రోసి వేసినది రాశికి వచ్చింది.
3. రోసానికి పోయిన రొండ్లెగుసవు.
4. రోషానికి రోలు మెడను కట్టుకొన్నట్లు.
5. రోహిణి ఎండకు రోళ్ళు పగులును.
6. రోహిణికార్తెలో విత్తుట రోటిలో విత్తుటే.
7. రోహిణికార్తెలో విత్తులు రోయక వేస్తారు, మృగశిరలో ముంచి పోస్తారు.
8. రోహిణిలో జొన్నలు - సాహిణిలో గుఱ్ఱాలు.
9. రోహిణిలో రోకళ్ళు చిగిర్చనన్నా చిగిరిస్తవి, రోళ్ళు పగులనన్నా పగులుతవి.
10. రోహిణిలో విత్తనం, రోళ్ళూ నిండని పంట.

రౌ

11. రౌతు కొద్ది గుఱ్ఱము.
12. రౌతు దిగాలంటున్నాడు, గుఱ్ఱం ఎగరవేయా (పడదోయాల) అంటున్నది.
13. రౌతు మెత్తనైతే గుఱ్ఱం మూడుకాళ్ళతో నడుస్తుంది.

ఱ

14. ఱంకాడ నేర్చినమ్మ బొంకాడ నేర్వదా?
15. ఱంకు చదువు చదివి ఱంకున జెడుదురు.
16. ఱంకుటాలికి క్రొత్తడి సుద్దులు పెచ్చు.
17. ఱంకుటాలి చన్నుకు, సంత సొరకాయకు వచ్చేపోయ్యే వాళ్ళ గోటిగాట్లు తప్పవు.
18. ఱంకుతనం ఇల్లెక్కి కూత వేస్తుంది.
19. ఱంకుమగడు కడుపునొప్పి ఎఱుగడు.
20. ఱంకుముండ బజారు రచ్చకు వెరచునా? వీరపతివ్రత వెరచు గానీ.
21. ఱంకుమగడు వీపుమన్ను దులిపిపోవునా?
22. ఱంకులసాని రాగంతీస్తే, రల్లిబండ రాతిలింగం కడకు నడుస్తుంది.
23. ఱంకు సాగితే పెళ్ళెందుకు?
24. ఱంపాన కోసి రాచినకొలది గంధపు చెక్కకు వాసన ఎక్కువ.

ఱా

25. ఱాతిలో నార తీసినట్లు.
26. ఱాతికంటే గట్టి రాయలసీమ కోడి.
27. ఱాతి టెంకాయ వలె.
28. ఱారిబొమ్మకు చక్కిలిగింతలా? (గిలిగింతలా?)
29. ఱాయి గుద్దనేల? చెయ్యి నొవ్వనేల?
30. ఱాయివోలె ఉంటే రాసికొందుము, పువ్వువోలె ఉంటే పూసికొందుము.
31. ఱాల (కొట్టిన) రువ్విన వానిని పూల దువ్వుతారా?
32. ఱాళ్ళు తిని ఇళ్ళు ఆరగించుకుంటారు.

ఱె

33. ఱెక్క ఆడితేగానీ డొక్క ఆడదు.
34. ఱెక్కల కష్టం, బొక్కల పులుసు.
35. ఱెక్కలు పెరికిన పెట్ట (కోడి)వలె. (ఈకలుపెరికిన కోడి వలె).
36. ఱెక్కలు విఱిగిన పక్షి వలె.
37. ఱెప్పలతో దీపాలు ఆర్పినట్లు.

ల

38. లంక కాల్చినవాడు రాముడి లెంక.
39. లంక(ఘ)నాలలో మనుగుడుపులు తలచుకొన్నట్లు.
40. లంక మేతకు, ఏటి ఈతకు సరి (ఏరుదాటి మేసి, తిరిగి యీది దాటే లోపల తిన్నగడ్డి జీర్ణమై పోయినట్లు).
41. లంక మేత, గోదావరి ఈత.
42. లంకలో పుట్టిన వాళ్ళంతా రాక్షసులే.
43. లంఖ(ఘ)ణానికి పెడితే పథ్యానికి దిగితుంది.
44. లంఖణాలకు పెడితేగానీ పైత్యం వదలదు.
45. లంచం పెట్టినది మాట, పుంజం పెట్టినది బట్ట (పుంజం= కొన్ని నూలుపోగుల మొత్తం).
46. లంచం లేనిదే మంచం ఎక్కదు.
47. లంచమనే చెట్టుకొమ్మలు నలుప్రక్కలా ప్రాకియుండును.
48. లంజకు ఒకడే మొగుడా?
49. లంజకు నిగ్గు, సంసారికి సిగ్గు ఉండాలి.
50. లంజకు బిడ్డ తగలాటము.
51. లంజకు పిల్ల తెగులు, దూదేకులవాడికి దూది తెగులు.
52. లంజకు పెట్టిన పెట్టు, గోడకు పూసిన సున్నం తిరిగి రావు.
53. లంజకు మొగమాటం లేదు, పంజకు ధైర్యం లేదు.
54. లంజకు సిగ్గున్నా, ఇల్లాలుకు సిగ్గులేకపోయినా చెడుతారు.
55. లంజ కొండెక్కి చూస్తే, మిండగాడు మిణుకురుబూచి మాదిరి కనబడ్డాడట.
56. లంజాకొడుకు తండ్రికి తద్దినం పెట్టినట్లు.
57. లంజ చెడి ఇల్లాలయినట్లు.
58. లంజదాని కొడుకు లంజల కిచ్చును.
59. లంజదాని మాటలు పట్టుకొని ముందలి వాగులో పండితే, వాగొచ్చి వాడు కొట్టుకుపోయాడట.
60. లంజను లంజా అంటే, రచ్చకెక్కుతుంది, ఇల్లాలిని లంజ అంటే ఇంట్లో దూరుతుంది.
61. లంజ పితాళ్ళకు పెట్టి, ఆకాశం చూసిందట.
62. లంజ పుంజాయె, మిందడు లుష్టాయె.
63. లంజ బిడ్డకు తండ్రెవరు?
64. లంజ మంచానికి తలతట్టేమి? (తలదాపేమి) కాళ్ళ తట్టేమి?
65. లంజ ముదిరినా, ముంజ ముదిరినా, బీర ముదిరినా పనికిరావు.
66. లంజ మెత్తనైతే, పోతూ పినతండ్రిని లేవగొట్టి పోయినాడట.
67. లంజల కలువాయి, రంకుల కుల్లూరు మధ్య, తయిదిపాటి రెడ్లొచ్చి తగువులు తీర్చినారట.
68. లంజ లగ్గం (లగ్నం) చెరిస్తే, మాలెత (మాలది) మగ్గం చెరచిందట.
69. లంజ లజ్జుండి (లజ్జ ఉండి) చెడితే, ఆలు లజ్జ లేక చెడుతుంది.
70. లంజ లేకపోతే గుడి రంజిల్లదు, ప్రజల మనసు రంజిల్లదు. (లంజ=దేవదాసి, గుడిచేటి).
71. లంజా ! అంటే లక్ష్మీదేవి అన్నట్లగునా? (లంజ లం = నీటియందు, జ = పుట్టినది - లక్ష్మి అని).
72. లంజ కుచాలింగనాలకంటే లికుచాపాదతాడనం మేలు.
73. లక్క జొచ్చిన నగ - కుక్క జొచ్చిన ఇల్లు.
74. లక్కలేని నగ, బొక్కలేని మాంసం.
75. లక్కవంటి తల్లి, ఱాయివంటి బిడ్డ.
76. లగ్గ పగ్గం పెట్టు చిక్కింది.
77. లగ్గ మంటే పగ్గ మన్నట్లు.
78. లగ్నంలో తుమ్మినట్లు.
79. లచ్చ ఉంటే కోటి లక్షణాలు.
80. లచ్చి గాజులకు సంతకు చీటీ వ్రాసినట్లు.
81. లాడాయి వచ్చినప్పుడా కత్తులు చేసికోవడం?
82. లద్దిలో మాణిక్యం (దొరికినట్లు).
83. లక్షణం చెడితే అవలక్షణం.
84. లక్షణం పలుకరా పెండ్లికొడుకా ! అంటే అయిరేని కుండ పదహారు వక్కలు అన్నట్లు (అయిరేని=అరివేణి).
85. లక్షణాలుగల బావగారికి రాగి మీసాలు, అవలక్షణాలు గల బావగారికి అవీలేవు.
86. లక్ష నక్షత్రాలైనా ఒక చంద్రుడుగాడు.
87. లక్షబుద్ధులు చెప్పినా, లంజబుద్ధి మానదు (మారదు).
88. లక్ష్యభక్ష్యాలు భక్షించే కుక్షికి ఒక భక్ష్యం లక్ష్యమా?

లా

89. లాకు ఏత్వము, దాకు కొమ్ము - అననివాడు (లేదు అనుట).
90. లాడం దొరకగానే గుఱ్ఱం దొరికినట్లా?
91. లాభం గూబలలోకి వచ్చింది.
92. లాభంలేని శెట్టి వరదకు పోడు.
93. లావుమీద వంపు తెలియదు.
94. లావు లేని చేను - లేగ లేని ఆవు.

లి

95. లింగధారికన్న దొంగలు లేరయా.
96. లింగధారులతో సంబంధం గంగలో దూకినట్లే.
97. లింగం కట్టగానే పిడుగు అన్నట్లు.
98. లింగిపెళ్ళీ మంగి చావుకు వచ్చినట్లు.

లె

99. లెక్కలు చూచిననాడు తిక్కలు తిరుగుతాయి.
100. లెక్కలు చూచిననాడు బొక్క పగులును.

సామెతలు 82

1. రామునివంటి రాజుంటే, హనుమంతునివంటి బంటూ ఉంటాడు.
2. రామునివంటి రాజు, రావణుని వంటి వైరి లేరు.
3. రామేశ్వరం పోయినా శనేశ్వరం తప్పలేదు (వదలలేదు).
4. రామేశ్వర వెళ్ళినా ఱంకుమగడు తప్పలేదట.
5. రాయలవారి ఏనుగు పిత్తుతుంది అని మూటకూళ్ళు కట్టుకొనిపోతే, అది తుస్సున పోయిందట.
6. రాయంగ రాయంగ కరణం - దగ్గంగ దగ్గంగ మరణం.
7. రాయుడిది తలది, చాకలిది మొలది.
8. రాల రువ్వదగినవాని పూల రువ్వరు.
9. రాలిన పూవు రెమ్మకు అతుక్కుంటుందా?
10. రాళ్ళకోపని గుద్దలిని వాడిచేసే వాళ్ళుందురా?
11. రాళ్ళ చెలుక - రండబిడ్ద, కాపువానికి కలిసివస్తాయట.
12. రాళ్ళచేను రత్నాలు పండుతుంది.
13. రాళ్ళచేల్లో గుంటక తోలినట్లు (గుంటక=చదునుచేయు సాధనం).
14. రాళ్ళు తినే పక్షి రాళ్ళు తింటుంది, రత్నాలు తినే పక్షి రత్నాలు తింటుంది.
15. రావణాసురుడి కాష్టం వెలె (ఎడతెగనిది).
16. రావేమయ్యా తిండివేమయ్యా! అంటే వెన్నక్కే పోయానన్నాడట.
17. రాష్ట్రం దాగినా (దాటినా) రంకు దాగదు.

రి

18. రిక్తమనసు కోర్కెలకు పెద్ద.

రీ

19. రీతికి వస్తే కదా రంగానికి వచ్చేది?

రు

20. రుచిమరిగిన పిల్లి ఉట్టిమీదకు ఎగిరినట్లు.
21. రుచీపచీలేని కూర కంచానికి చేటు, అందం చందంలేని పెళ్ళాం మంచానికి చేటు.
22. రుద్రాక్షిపిల్లి (వంటివాడు, కపటసన్యాసి).

రూ

23. రూక యివ్వని విటకాని పోటు మెండు.
24. రూకలు పదివేలున్నా చారెడు నూకలే గతి.
25. రూకలేని వాడు పోక చేయలేడు.
26. రూపంచేత స్త్రీలు, పరాక్రమంచేత పురుషులు రాణింతురు.
27. రూపాన పాపిష్టి, గుణాన పాపిష్టి.

రె

28. రెంటికి చెడ్డ రేవడు వలె (రేవడు=చాకలి).
29. రెండావుల పాలు తాగిన దూడ.
30. రెండావుల పాలు దాగేవాడు (కుడిచేవాడు) (ఉభయపక్షాలకు చెందినవాడు అనుట).
31. రెండు ఊళ్ళ వ్యవసాయం, ఇద్దరు భార్యల సంసారం.
32. రెండు ఏండ్లవరపు, మూడు ఏండ్ల మురుగు ఉండదు.
33. రెండుచేతులు కలిస్తేనే చప్పుడు అయ్యేది.
34. రెండు తప్పులెప్పుడూ ఒక ఒప్పు కాలేవు.
35. రెండు నలుపులు కలిసి ఒక తెలుపు కానేరదు.
36. రెండు నాలుకలవాడు. (మాట నిలకడ లేనివాడు).
37. రెండు పడవలలో కాళ్ళు బెట్టినట్లు (పెట్టినవాడు). (ఉభయపక్షాలకు ప్రీతిపాత్రుడు కాదలచువాడు).
38. రెండ్ వేదంతయుక్తులు వాగగానే రాజయొగి కాడు.
39. రెండువేళ్ళతో నాటవచ్చునుగానీ, అయిదువేళ్ళతో పెరకరాదు.
40. రెండూ రెండే, కొండప్పా.
41. రెడ్డి కరణం లేని ఊళ్ళో, చాకలివాడే పిన్నా పెద్ద.
42. రెడ్డి మడ్డి రోమాల ముడ్డి.
43. రెడ్డి మడ్డి బంగారు కడ్డి.
44. రెడ్డి వచ్చాడు మొదలెత్తుకో (పురాణం).
45. రెడ్డివారి ఆబోతు (రెడ్డోళ్ళ)తా ఎక్కదు ఇంకొకదానిని ఎక్కనియ్యదు.
46. రెడ్డేమి చేస్తున్నాడురా, అంటే - పైన పండుకొను ఉన్నాడు: అమ్మో - క్రింద పండుకొని ఉన్నది; ఎప్పుడూ ఇంతేనా? అప్పుడప్పుడు అమ్మగూడా పైన పండుకొంటుంది అన్నాడట.
47. రెడ్లకు -వడ్లకు పేర్లు చెప్పలేము.
48. రెడ్లలో తెగలకు, వడ్లలో తెగలకు లెక్కలేదు.
49. రెడ్లున్న ఊరిలో, రేచులున్న కొండలో ఏమీ బతకవు.
50. రెప్పలార్చేవాళ్ళు కొంపలారుస్తారు.

రే

51. రేగడి భూమిని, రెడ్డినీ చేవిడువరాదు.
52. రేగుకంపపై గుడ్డవేసి తీసుకొన్నట్లు.
53. రేగుచెట్టు కింద గుడ్డివాని సామ్యము.
54. రేగుచెట్టు కింద ముసలామెవలె.
55. రేగుపండ్లకు ముత్యాలమ్ముకొన్నట్లు.
56. రేజీకటి మొగుడికి గుడ్డి పెండ్లాము.
57. రేపటికి కూటికిలేదని రేయింబవలు వ్యసనమందనేల?
58. రేపటి నెమలికంటే, ఈనాటి కాకి మేలు.
59. రేపల్లెవాడలో పాలమ్మినట్లు.
60. రేపు అనే మాటకు రూపులేదు
61. రేవతి వర్షం రమణీయం.
62. రేవులోని తాడి అడ్డుచేటు.

రై

63. రైతు పాడు, చేను బీడు.
64. రైతు బీద గానీ, చేను బీద గాదు.
65. రైతు లెక్క చూస్తే, నాగలి కూడా మిగలదు.
66. రైతు క్షేమం రాజు భాగ్యం.

రొ

67. రొండూ రొండే, ఱొంటికి పుండ్లే (ఱొంటికి=నడుముకు).
68. రొంపికఱువు రోతబుట్టించి, వరపుకఱవు ఒరగబెట్టుతుందా?
69. రొక్క మిచ్చినవాడే రేవెలదికి మన్మధుడు.
70. రొట్ట కట్టె దేశంలో పుట్టగోచీవాడే భాగ్యవంతుడు (రొట్ట=పచ్చిఆకు ఎరువు).
71. రొట్టెకు ఏరేవైతేనేమి? (కొరకను).
72. రొట్టె తిని, రోసినావుకానీ, నానివంకచూడు నా తమాషా.
73. రొట్టెలవాడి పనికంటే, ముక్కలవాడి పని మేలు.
74. రొట్టెలేదు గానీ, నెయ్యిఉంటే అద్దుకు తిందును- అన్నాడట.
75. రొట్టె విఱిగి నేతిలో పడ్డట్టు.
76. రొయ్యకు లేదా బారెడు మీసం.

రో

77. రోకట చిగుళులు కోసినట్లు.
78. రోకలి చిగురు పెట్టినట్లు.
79. రోకలి తూలితే చుట్టాలు వస్తారు.
80. రోకలి పోటు - దాసరి పాట.
81. రోగమంటే వచ్చింది గానీ, పాలు ఎక్కడనుంచి వస్తవి?
82. రోగము ఒకటి, మందు ఇంకొకటి.
83. రోగానికి మందుగానీ, ఆయుర్దాయానికి మందులా?
84. రోగాలలో గురక ప్రమాదం (గురక=పశువ్యాధి).
85. రోగాలు మనుషులకు గాక మాకులకు వస్తవా?
86. రోగికి కోప మెక్కువ.
87. రోగికోరింది పాలే, వైద్యుడు చెప్పింది పాలే.
88. రోగిష్టికి పాపిష్టి కావాలి.
89. రోజులు మంచివని పగలే దొంగతనానికి బయలుదేరినట్లు.
90. రోటిని చూచి పాట పాడాలి.
91. రోటి పాట రోకటి పాట (మార్పు లేని వనుట).
92. రోటిలో తలదూర్చి, రోకటిపోటుకు వెఱచినట్లు.
93. రోతలకు రోత ముదిమి.
94. రోలు కఱ వెఱుగదు.
95. రోలుకు ఒకవైపు, మద్దెల కిరువైపుల దెబ్బలు.
96. రోలు పగిలినా లిద్దె బాగా బిగిసినది అన్నట్లు.
97. రోలుపోయి మద్దెలతో మొర పెట్టుకొన్నట్లు.
98. రోళ్ళు పాడినట్లా? రోకళ్ళు పాడినట్లా?
99. రోసంలేని బంటుకు మోసం లేదు.
100. రోసంలేని మూతికి మీసం ఎందుకు?